Сәрсенбі күні Ж.Молдағалиев атындағы облыстық кітапханада «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттерінің 95 жылдығына орай шығарылған «Қазақстан», «Қос газеттің тарихы» және «Жайық журналистері» атты үш бірдей жаңа кітаптың таныстырылымы өтті.
Шараға жергілікті БАҚ басшылары, республикалық БАҚ-тардың облыстағы меншікті тілшілері, сала ардагерлері және Астана, Алматы қалаларынан, сондай-ақ көрші облыстардан қос газеттің 95 жылдық мерейтойына арнайы шақырылған қонақтар қатысты.
Жаңа кітаптардың тұсаукесеріне жиылған жұртшылық алдымен «Жайық Пресс» қызметкерлері даярлаған қос газеттің тарихы туралы деректі фильмді тамашалады. Мұнан кейін сөз алған облыс әкімінің орынбасары Бақтияр Мәкен көпшілікті «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттерінің мерейтойымен құттықтады.
– Қасиетті Ақ Жайық жұрты тарихқа бай, тұңғыштардың мекені. Бүгінгі 95 жылға толып отырған екі басылымның тарихы талай ұлт зиялыларының өмірімен байланысты. Шәңгерей Бөкеев, Ғұмар Қараш, Елеусін Бұйрин, Бақытжан Қаратаев сынды танымал тұлғалардың бас болуымен әуелі Хан Ордасынан, кейін Орал қаласынан 1911-1913 жылдарда «Қазақстан» газеті жарық көрген еді. Тұсауы кесілгелі отырған «Қазақстан» кітабында осы газеттің барлық сандары және аталмыш басылым туралы елімізге белгілі ғалымдар мен журналистердің зерттеу мақалалары топтастырылған. Бұл – Алматы, Мәскеу, Петербург қалаларына дейін сапар шегіп, ауқымды іздестіру жұмыстарын қолға алған зерттеушілердің қажырлы еңбегінің нәтижесі. «Қос газеттің тарихы» атты кітапта облыстық «Орал өңірі» мен «Приуралье» газеттерінің шежіресі жинақталған. Мұнда сонау 1918 жылдан бастап «Хабар», «Известия» деген атаумен шыға бастаған қос басылымның осы күнге дейінгі тарихы барынша қамтылған. Ал «Жайық журналистері» атты кітапта бүгінгі «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттерінде қызмет ететін журналистердің облыс өмірінің сан саласын қамтитын таңдаулы мақалалары жинақталған. Бұл еңбектерді елдігімізді нығайтудағы, тәуелсіз еліміздің тарихын түгендеудегі зор құндылық деп есептейміз, – деді облыс әкімінің орынбасары құттықтау сөзінде.
Кеште сөз алған меймандар мен сала ардагерлері өткерген қызметтері туралы қызықты естеліктер айтып, «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттерінің басын біріктірген «Жайық Пресс» ЖШС ұжымына игі тілектерін арнады.
Шара соңына қарай көпшілікті қос газеттің мерейтойымен құттықтаған облыстық ішкі істер департаментінің өкілдері «Жайық Пресс» ЖШС бас директорының орынбасары Ғайсағали Сейтақ, «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттерінің бас редакторлары Бауыржан Ғұбайдуллин мен Роза Сыйықова, сондай-ақ аталмыш басқарманың тыныс-тіршілігін бұқараға таныстыруда белсенділік танытқан «Орал өңірі» газетінің тілшілері Сәкен Әбдіхалықов, Нұрлыбек Рахманов, «Приуралье» газетінің тілшілері Наталья Портнягина және Саида Төлегеноваға алғысхат табыс етті.
Жантас САФУЛЛИН,«Жайық Пресс» ЖШС-ның бас директоры:
– «Хабар», «Известия» газеттерін шығарушы тұлғалар жайлы зерттей бастағанда, Ғұмар Қараш, Мұстафа Көкебаев, Сейітқали Меңдешов, басқа да Алаш арыстарының есімдеріне қаныға түстік. Алайда олар баспасөз саласындағы еңбектерін қос газеттен бұрын «Қазақстан» газетін шығарудан бастағанына көзіміз жетті. Кеңестік кезеңде, 1947 жылы Шәңгерей Бөкеев, Ғұмар Қараш сынды ақындардың насихатталуына тыйым салынып, олардың еңбектері жойылған екен. Осы себептен болу керек, еліміздің аймағында «Қазақстан» газетінің толық түпнұсқасы сақталмапты. Жергілікті тарихшы Бақтылы Боранбаеваның жөн сілтеуімен Алматы қаласындағы кітап палатасынан аталмыш газеттің төрт санын ғана таптық. Ал қалған сандарын Мәскеудің мұрағат қорынан әкелдік. Зерттей келгенде бүгінгі мемлекетіміздің атауын тұңғыш рет құжаттық айналымға енгізген әрі мақалаларының мән-мазмұны терең бұл газеттің тұтас еліміздің тарихынан алар орны ерекше екені белгілі болды. Сол себепті «Қазақстан» газетінде жарияланған мақалалардың толық нұсқасын арнайы жи-нақ етіп, болашақ ұрпаққа кітап түрінде ұсынуды жөн санадық. «Қос газеттің тарихы» кітабына «Хабар», «Известия» газеттерінің алғашқы сандары және осы басылымдарда қызмет еткен алғашқы редакторлар, кезінде қос газетте еңбек еткен ардагерлердің өмірбаян-естеліктері енгізілді. Осындай зерттеулердің барысында екі түрлі тың дерекке тап болдық. Біріншісі, «Хабар» және «Известия» газеттерінен бұрын көпшілік біле бермейтін «Ұран» газетінің шыққанын ескерсек, қос газеттің тарихы одан әрі тереңдей түседі. Екіншісі, бұған дейін кеңестік қуғын-сүргінге ұшыраған газетіміздің бір ғана редакторы белгілі болатын. Бүгінде сол нәубет жылдарда бес бірдей редактордың атылып кеткенін анықтадық. Ал «Жайық журналистері» деген атаумен жарық көріп отырған кітапқа бүгінгі «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттерінде еңбек ететін журналистердің ең үздік деген мақалалары жарияланды. Өңіріміздің баспасөз тарихынан сыр шертер осынау үш кітаптың тұсаукесерін облыстық кітапханада өткізуіміздің ерекше мәні бар. «Орал өңірі» және «Приуралье» газеттерінің редакциясы белгілі бір кезеңдерде дәл осы ғимаратта болған.
Сүлеймен МӘМЕТ,”Егемен Қазақстан” газетінің бөлім редакторы:
– «Қазақ» газеті мен «Айқап» журналының бастауында Ахмет Байтұрсынов пен Мұхамеджан Серәлин тұрса, «Қазақстан» газетінің бастауында Ғұмар Қараш тұр. Ахмет Байтұрсынов «Маса» болып ызыңдап, халқын қараңғылықтан оятуды мұрат тұтса, «Қазақстан» газетінде «Ызың» атты өлеңдер жарияланған. Оның әр жолында ұлт руханияты, қазақтың тарихы жатыр. Ғұмар Қараш – қазақтың ұлы ақыны. Оның әр сөзінде ұлы идея жатыр. «Қазақстан» газетін тұтас ұлттың, бүкіл қазақ халқының тарихына енгізу керек. Ал «Қос газеттің тарихы» және «Жайық журналистері» кітабын бір ғана өңір емес, тұтас жұртымыздың тарихына қосылған сүбелі еңбек деп білемін.
Ғарифолла КӨШЕНОВ,«Орал өңірі» газетінің 1988-1991 жылдардағы бас редакторы:
– Облыстық газет «Орал өңірі» деген жаңаша атаумен дәл осы ғимаратта, осы қабатта (Ж.Молдағалиев атындағы облыстық кітапхананың үшінші қабаты) дүниеге келді. Ол 1963 жыл болатын. Жабылып, қайта ашылған газеттің қызметіне жан-жақтан құйылып бір топ жас журналист жиналған едік. «Орал өңірі» редакциясында қызмет еткен жылдарда біз де газеттің мерейтойын атап өтуді талай рет ұйымдастырдық. Әйткенмен бүгінгідей батыс баспасөзінің тарихын тасқа басқандай еңбек еш уақытта жарық көрген емес.
Нұртас НАБИОЛЛАҰЛЫ,
“Орал өңірі” газеті