Қазбек Құттымұратұлын ешкімге таныстырудың қажеті жоқ. Бүгінгі «Орал өңіріндегі» ортаңғы буын ағалардың өкілі Қазбек Құттымұратұлы өзін мықты журналист, айтары бар ақын ретінде республикаға жас кезінде-ақ танытып тастаған.
Қазбек ағаның есімі өзіме бала кезімнен-ақ таныс. Сол кездегі өткір-өткір мақалаларының қиындылары газетқұмар біздің үйде әлі де сақтаулы. Әріптес болғалы Қазбек аға бойынан байқаған басты қасиетім – оның ерекше еңбекқорлығы. Ешқашан уақытпен санасқанын көрмедім. Демалыс күндері де қызу жұмыс үстінде. Қашан көрсем де, ескі газет тігінділеріне, сирек қолжазбаларға, құлпытастардың суреттеріне үңіліп, компьютеріне ерекше ыждағатпен бір нәрсе теріп жатқаны. Соның арқасында соңғы кезде дендеп кіріскен тақырыбы газет тарихына терең бойлады. 1911-13 жылдары тұрақты шығып тұрған «Қазақстан» газетінің барша нөмірін Ресей мұрағаттарынан түгендеп әкеліп, арабшадан тұтастай кирилл қарпіне аударып, толым-
ды жинақ қылып, ғылыми айналымға қосты. Бүгінде «Ұран» газеті бойынша зерттеу жұмыстары жүйелене келіп, жинақ баспаға әзір. ««Ұранның» кезінде ұмыт қалуы – оны ұйымдастырған азаматтардың 1917-1918 жылдары большевиктік идеяға емес, қазақтың қанына жақын Алаш қозғалысына бүйрек бұрғандығында» дейді өзі.
«Орал өңірінің» 95 жылдық мерейтойы қарсаңында «Жайық Пресс» ЖШС-ның бас директоры Жантас Сафуллин мен аталмыш газеттің арнаулы тілшісі Қазбек Қабжанов Ресей мұрағаттарының шаңын біраз «қақты». Нәтижесінде бүгінгі «Орал өңірі» мен «Приуралье» газеттерінің алғашқы бастауы – «Хабар-Известия» атауымен басылған газеттің, «Киргизская правда» – «Қазақ дұрыстығының», «Дұрыстық жолының» көптеген санын Мәскеу мен Петербордан тауып, елге жеткізді. Осы ізденістен туған «Қос газеттің тарихы» жинағы – қазақ баспасөзінің тарихын зерттеу ісіне қосылған сүбелі үлес.
Қазбек ағаның өлке тарихын түгендеудегі еңбегі ұшан-теңіз. Кеңес үкіметі жазу қарпімізді өзгерту арқылы тұтастай бір буынымызды өткенінен айырып еді. Ұрпағы ата-бабасының ұстаған кітабын түсінбек түгілі, құлпытасын оқи алмайтындай жағдайға жеттік. Қазбек аға осы кем-кетіктің орнын біртіндеп толтырып келеді. Облыстың әр аймағына жол түскен сайын тың деректер тауып, көне қорымдар мен тарихи мекендерді анықтап қайтады. Аты аңызға айналған небір тарихи тұлғаларымыздың жатқан жерлерін құлпытасынан анықтайды. Күні кеше бұл бағыттағы жұмыстарының бір бөлігі ретінде «Құлпытас сырын ашайық» атты жинақ кітабы жарық көрді.
Соңғы кезде баспасөз арқылы Қазбек Құттымұратұлының ескі қолжазбалар мен кітаптарды зерттеп жүргенінен қаныққан ел өз аяқтарымен редакцияға іздеп келіп, сирек мұраларды ағамыз-
дың қолына өздері табыстауда. Мәселен, Ақжайық ауданының тұрғыны ғасырға жуық жер астын-
да жатқан ескі газет тігінділерін жеткізсе, жуырда Қазталов ауданының тұрғыны ғасырға жуық сақталған ескі кітапты Қазбек ағаға тарту етті. Араб қарпімен жазылған, мұқабасы жойылып, кей жері жыртылған, 1918 жылы баспадан шыққан түпнұсқа кітаптың Ғұмар Қараштың соңғы кітабы «Тұрым-
тай» екені белгілі болды. «Құнына баға жетпес мұндай кітаптар ел арасында әлі де көп» –
дейді Қазбек Құттымұратұлы.
Өз басым бір кездері тарихты тілшілер емес, кәсіби тарихшылар зертеу керек деген сөзді естіп таңғалғанмын. Сол сәтте өлкемізден соңғы жылдары тарихи жаңалық ашқан бір тарихшының да есімін еске түсіре алмай, Қазбек аға ғана ойымда тұрған.
Облысымыздан ел деңгейіне шығатын тарихи-танымдық бір баспасөз құралының қажеттілігі сезіліп жүр еді, Қазбек Құттымұратұлының редакторлығымен шығатын «Дана» журналының тұсауы кесілді. Міне, осымен үшінші жыл қатарынан оқырманын бұрын еш жерде жарық көрмеген құнды деректерімен сусындатып келе жатқан, өлкенің тарихын, өнері мен мәдениетін жалпы Қазақстанға таныту үстіндегі бұл журналдың әр саны көзіқарақты оқырманның қолынан түспейтін бағалы дүниеге айналды.
Біршама қызметті қатар алып жүретін Қазбек аға ғаламторға да уақыт табады. Ол жақта да оқырманы өте көп. Әлеуметтік желілер арқылы қоғамдағы өзекті мәселелерге қатысты пікір білдіріп, тағылымды ойларымен, дерек-дәйектерімен ел-жұртпен бөлісіп отырады.
Ағамыздың қазіргі атқарып жүрген еңбектерінің бәрін тізіп шығу мүмкін емес. Ал айтпай кетуге болмайтын бір қыры – жастарға жанашырлығы. Қашан көрсең де кабинеті ақындыққа, тілшілікке ұмтылған өрендерге толы. Бірі амандаспаққа алыстан арнайы келіп жатса, бірі – ақыл-кеңес, көмек сұрап, шығармасын көрсетіп алмаққа жұмыс орнына бас сұққандар. Қазекең бәрінің де меселесін қайтармай, қолынан келген көмегін аямайды. Сосын да айналасына жастар топтасып жүргені.
Біз, жастар, алдымызда сіздей ағалардың жүргеніне қуанамыз, сіздерге қарап үлгі аламыз, аға! Ақын, кәсіби журналист, ізденімпаз тарихшы, өлкетанушы деп қана емес, өмірдегі жеке тұлғалық, адамдық қырларыңыздан да. Сіздің отбасында асықтай төрт ұл мен қызғалдақтай қос қыздың асқар тауы екеніңіздің өзі де соңыңыздан ерген буынға ерекше үлгі.
Кәсіби мерекеңіз құтты болсын! Ізденістен талмаңыз, Қазбек аға! Өйткені сіздей тілі мірдің оғындай өткір тілшілер қазақ баспасөзіне, қай өлеңінде де айтар ойы айқын ойлы ақындар қазақ поэзиясына, білімді әрі еңбекқор адамдар әлі де ақтаңдағы көп қазақ тарихына ауадай қажет…
Нұрлыбек РАХМАНОВ